Wat adviseurs van de reclassering kunnen leren ...

Onlangs ben ik ingewijd in de principes van het programma Functional Family Parole Services[1]. Dit van oorsprong in Amerika voor de jeugdreclassering ontwikkelde programma biedt een methodiek die zeer geschikt blijkt voor medewerkers van Bureau Jeugdzorg die als gezinsmanager[2] werken in gezinnen met complexe en hardnekkige problemen. Hun werk stelt hoge eisen. Zij moeten overeind blijven in de draaikolk van problemen en emoties in het gezin en de gezinsleden perspectief weten te bieden. ‘Negativity down, hope up’ is dan ook een sleutelbegrip in FFPS.

Mijn belangstelling is gewekt. Natuurlijk, de taal van de trainer, Doug Kopp, helpt: met zijn Engelse oneliners krijgen oude waarheden nieuwe glans. Maar vooral de parallellen met mijn advieswerk verrassen me. 

Match (koppel, verbind). Aandacht besteden aan de ‘match’ met je klant is logisch voor een hulpverlener – en ook een basaal punt voor elke adviseur. FFPS werkt echter in een context waarin die match op scherp staat: eerdere interventies zijn veelal mislukt en het vertrouwen dat er werkelijk iets zal veranderen is laag. In zo’n situatie kom je er niet met de vraag:  'match jij met mij?' (ik werk zus en zo, bied dit en dat). Ook niet met de vraag 'hoe match ik met jou'? (u vraagt, wij draaien). Het is essentieel, stelt FFPS,  dat de klant ervaart: “he is working that hard to understand me on my own terms".  Ook de eerste fase van een adviesproces staat hiermee weer strak in de lak!

Be relentless (laat niet af). Waar het conflictueus is wordt er al snel voor gekozen om mensen apart te spreken: het lijkt sneller en je zou eerder de waarheid boven tafel krijgen. Het is ook minder lelijk, veiliger. FFPS leert om mensen en partijen wel bij elkaar te brengen zodat je ter plekke in kunt spelen op wat er gebeurt: ‘meet the whole family’. 
Een herkenbare opstelling, ook in adviesverhoudingen waarin bijvoorbeeld wordt opgeroepen 'to get the whole system in the room’. FFPS tipt: “Set the stage from the very beginning” en “Be relentless” want de krachten om het 'dit keer' toch anders te doen zijn sterk.

Noble intention (nobele intentie). In de gezinnen waarin gezinsmanagers met FFPS werken leeft veel negativiteit. Gesprekken escaleren. Dezelfde patronen herhalen zich keer op keer. Het kan erg moeilijk zijn nog 'iets goeds' te zien in het gedrag en in de onderlinge verhoudingen. FFPS leert mensen 'de nobele intentie' naar boven te halen. Wanneer de één zegt: ‘zij pakken ook nooit eens door!’ dan is het gemakkelijk om door te vragen op de veronderstelde slapte (hoe, wat, waar precies komt die dan naar voren?). In FFPS vraag je door op wat voor de beschuldigende partij kennelijk van belang is: “je lijkt het erg belangrijk te vinden dat er tijdig gehandeld wordt”. Langs deze weg wordt gestaag gewerkt aan een “balanced alliance”, een begrip dat sterk lijkt op de “meervoudige partijdigheid” die ook voor de adviseur van belang is. De waarderende benadering herinnert ook aan Appreciative Inquiry. 

Sequence intervention (reeks van interventies). Hoe sterk is die reflex wel niet: “iets doen”, een mooi instrument inzetten... FFPS benadrukt: zet interventies pas in wanneer je weet wat er echt aan de hand is. Neem de tijd: kijk eerst goed waar het echt over gaat, wat de patronen zijn die ervoor zorgen dat het probleem in stand blijft. Cruciaal in een gezinssysteem – en evenzeer in adviesrelaties. Houd het ook behapbaar: zet niet alles tegelijk in maar maak er een reeks van.

Terug naar dat motto: ‘negativity down, hope up...!’. 
Past dat wel bij het vak van adviseur, waarin meestal niet geschreeuwd of gehuild wordt, niet gevochten wordt, niet openlijk beschuldigd wordt… Waarin keurige heren en dames in meestal comfortabele omstandigheden met elkaar aan verbeteringen en veranderingen werken? 
Maar toch … hoe vaak blijken interactiepatronen tussen de partijen aan tafel niet hardnekkig contraproductief? Hoe vaak komt het niet voor dat men in of buiten die vergadering over elkaar praat in dichtgeslibde taal, waarin oude beelden steeds herhaald en versterkt worden? 

Ook in die situaties in het zinvol de relationele patronen uit te vragen in plaats van het gepresenteerde probleem. Om strength based comments te maken die energie en vertrouwen in verandering los maken. Dit 'reframen' blijkt pittig en leerzaam! Dus: de match, de nobele intentie en de hardnekkige patronen: ik heb ze ingepakt en meegenomen.

[1] Meer informatie:  http://www.bjaa.nl/sites/default/files/Trots_in_Beeld_FFPS.pdf .
“Het kan anders.” Tekst Trees Lamers, uitgave BJAA.

[2]Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam leidt alle gezinsmanagers op in FFPS. Gezinsmanagers werken gezinsgericht en combineren de taken van de jeugdbescherming, jeugdreclassering en de vrijwillige jeugdhulpverlening.

Lees meer over FFPS op  http://www.fftinc.com/resources/FFPbrochure4.pdf   .